|
|
|
|
|
|
 |
انتشار آنلاین مقالات پذیرفته |
 |
|
| | تاریخ ارسال: 1402/11/16 | |
|
در این بخش مقالات پذیرفته شده قطعی ، پس از ویراستاری نهایی به تدریج و به شکل برخط منتشر می شوند تا در شماره مربوط قرار گیرند
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۵-۲۴ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/ ۲۰۲۴
|
۱- بررسی تطبیقی تعبیر جد در آیه «وَ أَنَّهُ تَعالی جَدُّ رَبِّنا»
در منابع لغوی و تفسیری با یادمانهای تاریخی
محمدعلی مهدوی‌راد، حسین شجاعی
(تاریخ دریافت مقاله: ۳/۷/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۲۵/۹/۱۴۰۲)
چکیده
فهم بسیاری از آیات قرآن کریم در گرو درک بافت تاریخی عصر نزول و فهم باورهای مخاطبان قرآن در آن عصر است. ناگفته پیداست که گزارش تاریخی موثقی که از ویژگی‌های تاریخی آن عصر سخن بگوید امروزه در دست نیست. با این وجود اما راه برای فهم وضعیت آن دوران نیز بسته نیست. یادمانهای فیزیکی و فرهنگی به جای مانده از آن دوران، ظرفیت خوبی برای فهم بسیاری از موضوعات و مسایل آن عصر دارد. با کمک این یادمان‌ها میتوان بسیاری از موضوعات و مفاهیمی که درک آنها وابسته به فهم فضای نزول قرآن است را روشن نمود و بدین سان به فهم بهتر بسیاری از مفاهیم و موضوعات قرآنی کمک کرد. در میان یادمانهای تاریخی، کتیبه‌ها یکی از مجموعه منابع ارزشمندی هستند که قابل استفاده برای فهم بهتر وضعیت تاریخی مفاهیم تاریخی و مبهم قرآنی میباشند. مقاله پیش‌رو نظر به این کاربرد کتیبه‌ها، در نظر دارد تا به باز تفسیر تعبیر «جدّ» در آیه سوم سوره مبارکه جن بپردازد. روش این پژوهش تاریخی است و در آن با گردآوری کتیبه‌های مرتبط با مفهوم مدنظر و خوانش آنها تلاش میشود تا معنای این واژه در عصر نزول قرآن به‌دست آورده شود. بررسی انجام شده در این پژوهش نشان می‌دهد که واژه «جدّ» به‌رغم نگرش قاموسی و فقه اللغه‌ای مفسران و لغویان، بر‌اساس شواهد کتیبه‌ای به جای مانده در شمال عربستان اسم علم خاص است که به نوعی خاص از خدایان اشاره می‌کند.
کلید واژه‌ها: بازتفسیر، جدّ، جن، سوره جن، کتیبه، یادمان تاریخی.
. استاد علوم قرآن و حدیث دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، ایران، قم؛ mahdavirad ut.ac.ir
. دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، ایران، قم (نویسنده مسئول)؛ shojaeihosein۰۳۰gmail.com
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۲۵-۴۶ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/ ۲۰۲۴
|
۲- عوامل گرایش کیسانیه به جعل و تحریف در مهدویت و گونه‌شناسی آن
سیدمرتضی حسینی شیرگ
(تاریخ دریافت مقاله: ۲۷/۸/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۲۹/۹/۱۴۰۲)
چکیده
از کیسانیه باید به‌عنوان یکی از نخستین فرقهای نام برد که به‌صورت نظری به مبحث مهدویت وارد شده‌اند. مفاهیم مهدویت به‌صورت گسترده در این فرقه مطرح و مورد سوءاستفاده واقع شده است. آنچه در این میان جای سؤال دارد دلایل گرایش کیسانیه به جعل و تحریف احادیث و معارف مهدویت است. این سؤال از آن جهت اهمیت مییابد و محل بحث و کنکاش میشود که از سخنان مختار پیرامون محمد بن حنفیه نمیتوان مهدویت اصطلاحی برداشت کرد و از سوی دیگر سران و بزرگان کیسانیه از جمله محمد بن حنفیه و فرزندش ابوهاشم مروج و معتقد به مهدویت مورد اعتقاد شیعه اثنی‌عشری بودند و خود مدعی مهدویت نبودهاند. نوشته حاضر با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی به دنبال یافتن پاسخ سؤال فوق است. یافتههای این مطالعه حاکی از تأثیرگذاری گستردۀ غلات بر کیسانیه در مبحث مهدویت دارد. همچنین وجود «سبئیه» در کوفه هم‌زمان با قیام مختار از دیگر عوامل گرایش کیسانیان به مبحث مهدویت و جعل و تحریف در این حوزه است. در نتیجه غالیان کیسانی و کیسانیان متأثر از سبئیه، گونههای متعددی از احادیث و معارف جعلی ازجمله «مهدی‌پنداری سران کیسانی»، «سوءاستفاده از مفاهیم مهدویت» و «تفسیر به رأی برخی آیات قرآن همسو با معارف مهدویت» را به وجود آورند.
کلید واژه‌ها: مهدویت، کیسانیه، حدیث جعلی، غلات، سبئیه.
. دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد و مربی دانشگاه فرهنگیان خراسان جنوبی، مشهد، ایران؛ mortezah.hoseiniyahoo.com
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۴۷-۷۶ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/ ۲۰۲۴
|
۳- بررسی اقسام ناهمخوانی و تباین در تفسیر و تأویل و استناد صوفیه به آیات
(با تأکید بر امهات متون نثر صوفیه نظیر رساله فشیریه، کشف المحجوب، کشف الاسرار، اسرار التوحید و ...)
محمدرضا عابدی جیقه
(تاریخ دریافت مقاله: ۱۵/۹/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۱۳/۱۰/۱۴۰۲)
چکیده
نگرش ذوقی و باطنگرایی صوفیه اقسام ناهمسانی و مخالفت با سیاق را در تفسیر آنها از آیات قرآن پدید میآورد. این امر سبب ایجاد مراتب مختلفی از تأویل در استناد صوفیه به آیات میشود؛ تأویل آنها از آیات گاه در حد مخالفت با ظاهر لفظ و عدم تطابق با معانی لغوی است و در مواردی از این حد فراتر رفته و به تفاوت با معنای مراد آیه میرسد. رویّه صوفیه در تفسیر و تأویل و اتکا به تلقی ذوقی و باطنگرایانه از آیات در پارهای از اوقات پررنگتر میشود و به شکل مصادره به مطلوب و خلط مبحث نمود مییابد و در اشکال حادّتر خود به تناقض و تضاد و تباین با معنا و مدلول اصلی آیه میانجامد. در این جستار، نخست اشکال مختلف تباین و ناهمخوانی در تفسیر و استناد صوفیه به آیات قرآن دستهبندی گردیده و سپس برای هر کدام از آنها نمونههای متعدد از امهات متون نثر صوفیه نقل شده است و در ذیل هر کدام از نمونهها توضیحاتی ناظر بر جنبههای ناهمخوانی، تعارض، تناقض و یا تضاد با آیه یا آیات مرتبط آمده است. نتیجه نشانمیدهد مصادیق گونههای مختلف ناهمخوانی و تعارض در تأویل نویسندگان و مشایخ صوفیه از آیات از الگوهای مشابه و همسان بهرهمیبرد و مبنای آنها در تفسیر ذوق و عاطفه و گرایش به باطن و اصالت دادن به راه دل و کشف معنای باطنی از این طریق است. صوفیه در تفسیر چندان مقید به مقتضای ظاهر آیات نبوده و غالبا معنای مد نظر خود را بر آیات تحمیلکردهاند.
کلید واژه‌ها: تأویل، تضاد، تناقض، صوفیه، خلاف سیاق، مصادره به مطلوب.
. دانشیار دانشگاه تبریز، تبریز، ایران؛ abeditabrizu.ac.ir
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۷۷-۱۰۷ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/ ۲۰۲۴
|
۴- تبیین نسبت دو مفهوم «توحید و علم» بر پایه کاربست کلید واژه «حق» در قرآن کریم
مهدی نوری افشان، حامد فتوت احمدی
(تاریخ دریافت مقاله: ۹/۱۰/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۱۱/۱۱/۱۴۰۲)
چکیده
خداوند حق مطلق است و عالم را به‌حق آفریده است. از سوی دیگر انسان نیز به واسطۀ فطرت خدایی خود ذاتا حق‌طلب است و با ابزار عقل و علم در پی کشف آن است. بنابراین کلید واژۀ «حق» حلقۀ واصلی میان توحیدی بودن عالم و علوم کشف شده توسط انسان است. با بررسی آیات قرآن کریم درمی‌یابیم که به‌حق بودن عالم یعنی اینکه دارای قوانینی ثابت، پایدار، منشأ منفعت، هدفمند و هماهنگ است. اینکه آفریدگاری یکتا جهان را با این ویژگی‌ها آفرید که همچون پیکره‌ای واحد در جهت هدفی والا که همان بازگشت به سوی خداوند است در حرکت هستند، نشان‌دهندۀ توحیدی بودن عالم است. علوم حق‌مدار و حق‌گرا به واسطۀ کشف قوانینی که خداوند یکتا در عالم قرار داده است در راستای توحید قرار می‌گیرند و یا به عبارت دیگر توحید سر منشأ تمام این علوم است. با توجه به تأکید ادیان الهی بر توحید باید گفت علم حق‌مدار که در کشف راز توحیدی بودن عالم مؤثر است، یاور دین و در جبهۀ اوست، نه اینکه در مقابل یا رقیب او باشد.
کلید واژه‌ها: توحید، علم، دین، حق، سبک زندگی توحیدی، سبک زندگی علمی، سبک زندگی دینی.
. دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران؛ hamed.fotovatgmail.com
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۱۰۹-۱۳۱ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/ ۲۰۲۴
|
۵- ارزیابی رویکرد رجالی آیت الله بروجردی
مجید معارف، مریم عسگری پرور
(تاریخ دریافت مقاله: ۲۲/۷/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۸/۹/۱۴۰۲)
چکیده
آیت‌الله بروجردی فقیهی رجالی است که نگاهی ژرف‌اندیشانه به مسأله حدیث و اسناد دارد، ایشان آثاری در علم رجال دارند. علاوه بر تقریرات فقهی ایشان کـه شمه‌ای از توانایی‌های عالمانه وی را در حدیث پژوهی بازگو کرده است، کتاب ارزشمند «الموسوعه الرجالیه» برخی از دیدگاههای رجالی ایشان را پیش روی ما قرار می‌دهد. با توجه به اینکه؛ بررسی سبک‌های مختلف رجالی و تحلیل و بررسی آنها به عنوان یکی از ابزار استنباط احکام شرعی می‌تواند زمینه توسعه و گسترش علم رجال و رسیدن به معرفت ژرف کاوانه را فراهم آورد، لذا در این جستار با مراجعه به آثار بر جای مانده از آیت الله بروجردی و تقریرات فقهی و اصولی ایشان؛ با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر اسناد کتابخانهای به بررسی و تحلیل رویکرد رجالی ایشان پرداخته‌ایم. اهم مبانی ایشان در شناخت راوی عبارت است از اعتقاد به ضرورت علم رجال در شناخت راویان، عدم اعتقاد به اصل انسداد در اثبات عدالت راوی، اعتقاد به اعتبار کتب رجالی متقدمان به عنوان اسناد معتبر علمی، اعتقاد به کافی نبودن کتب اربعه برای شناخت و معرفی راویان، میزان نقل روایت؛ قرینه‌ای در شناخت راوی، اعتبار اجماع متقدمین و مشایخ ثقات و... همچنین با پیجویی آثار این فقیه رجالی مشاهده می‌کنیم که روش ایشان در جرح و تعدیل روایات عبارت است از: نگاه تاریخی به اسناد، اولویت رجوع به کتب اربعه نسبت به سایر متون، جامع نگری در نقل اقوال علمای رجال، اعتماد به گزارش‌های رجالیان و اقوال و استنادات علمای اعلام و... .
کلید واژه‌ها: آیت‌الله سیدحسین بروجردی، علم رجال، روش، رویکرد، مبانی، الموسوعه الرجالیه، ترتیب اسانید.
. استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران؛ maarefut.ac.ir
. دانشجوی دکتری دانشکده اصول الدین، واحد تهران، ایران؛ m.asseman۱۲۳.agmail.com
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۱۳۳-۱۵۶ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/۲۰۲۴
|
۶- بازخوانی تفسیر آیات ۳۲ و۳۳ احزاب با رویکرد انتقادی
زهره نریمانی
(تاریخ دریافت مقاله: ۲۸/۵/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۲۹/۶/۱۴۰۲)
چکیده
گاه شهرت تفسیری مانع بازخوانی آیات است. آیات ۳۲و ۳۳ احزاب همواره مورد اتفاق تفسیری بوده و آنرا در خطاب به امهاتالمؤمنین و توصیه به حجاب، عفاف و حبس آنان در منزل تفسیر نمودهاند. بهنظر میرسد این تفسیر در وجوهی، باشأن رسالتی پیامبر، شواهد تاریخی، سیاق و فضای سیاسی سوره در تعارض است. برونرفت واکاوی نقادانه این آیات با بررسی واژگان کلیدی آن، نشان داد که میتوان در تفسیر آیات، احتمال داد که این آیات از محتوائی سیاسی برخوردار هستند و نمیتوان آنرا صرفاً در حد توصیهایی به حیا و عفتورزی امهاتالمؤمنین تقلیل داد. بر اساس این احتمال و درنگ، فراز «فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ» درمعنای خوارننمودن، اطاعت نکردن و تأثیر نپذیرفتن از منافقان بوده و مراد از «قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ» نیز آرامش برقرار کردن و خاموش نمودن آتش فتنه در خانه است. شواهد تاریخی حکایت از ورود این تفسیر به منابع تفسیری از قرون اولیه باهدف مستور ماندن نفوذ جریان نفاق در خانههای زنان پیامبر، و کمرنگ نمودن خطاهای امهاتالمؤمنین و در پی آن سرزنشهای متعدد قرآن دارد.
کلید واژه‌ها: خضع، قرّ، زنان پیامبر$، منافقان، مفهوم‌شناسی، رویکرد تفسیری.
. استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران، narimaniquran.ac.ir
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۱۵۷-۱۸۱ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/۲۰۲۴
|
۷- بررسی قواعد تمییز تفسیر تاریخی
مجتبی مصلحی، علی‌اکبر کلانتری
(تاریخ دریافت مقاله: ۱۴/۷/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۲۵/۹/۱۴۰۲)
چکیده
برخی از قرآن پژوهان معاصر، دستیابی به فهم مخاطبان اولیه از آیات قرآن را در امر تفسیر مهم تلقی و آن را کلید حلّ اختلافهای تفسیری قلمداد میکنند. این قرآن پژوهان، تفسیری که بر مبنای فهم اعراب عصر نزول باشد را، «تفسیر تاریخی» نام نهادهاند. محدود شدن به فهم مخاطبان اولیه در تفسیر قرآن هرچند معایبی دارد اما آگاهی از فهم آنان مزایایی نیز دارد و مفسران قرآن از گذشته، در تفسیر برخی از آیات، به فهم اعراب عصر نزول توجه داشتهاند. از آنجا که با فاصله گرفتن از صدر اسلام، اقوال تفسیری پیرامون آیات قرآن افزایش یافته لذا دستیابی به فهم مخاطبان اولیه دشوار شده است. به نظر میرسد اولین مرحله برای کشف فهم مخاطبان اولیه، بررسی قواعد و معیارهایی باشد که بر مبنای آن بتوان تفاسیری که پس از صدر اسلام شکل گرفتهاند را از تفاسیر و برداشتهای مربوط به صدر اسلام، تفکیک کرد. به همین منظور، در این تحقیق به روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانهای، به بررسی چنین معیارهایی پرداختیم. مهمترین این معیارها بدین قرار است: الف) خالی بودن تفسیر از آراء فرقهای - اعتقادی. ب) خارج نکردن آیات از معنای اولیه. ج) تقدم آیات قرآن بر قواعد ادبی. د) خالی بودن تفسیر از دیدگاههای علمی و فلسفی.
کلید واژه‌ها: قرآن کریم، تفسیر تاریخی، قواعد تفسیر، مخاطبان اولیه، اعراب عصر نزول.
. دانشجوی دکتری، رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران؛ (نویسنده ی اول) mojtaba.moslehi.lar۴۴gmail.com
. دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران؛ (نویسنده‌ی مسئول)، aak۱۳۴۱gmail.com
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۱۸۳-۲۰۳ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/۲۰۲۴
|
۸- ضوابط حاکم بر ارتباطات بصری با توجه به آیه ۳۰ سوره نور
زهرا طاهری‌پور
(تاریخ دریافت مقاله: ۲۷/۸/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۲۵/۹/۱۴۰۲)
چکیده
در فرایند ارتباطات، ارتباط غیرکلامی نقش و اعتبار ویژه دارد. امروزه جایگاه این نوع از ارتباطات بیش از گذشته مورد توجه و تدقیق اندیشمندان قرار گرفته است. در میان انواع ارتباطات غیرکلامی، چشم‌ها بیش از سایر بخش‌های چهره در نقل و انتقال مفاهیم دارای اهمیت هستند. فهم و شناخت نظر دین در مورد مهمترین نوع تعامل در جامعه انسانی یعنی نگاه بین مرد و زن نامحرم لازم و ضروری است؛ خصوصاً در شرایط فعلی که رسانه‌ها سعی بلیغ در عادی‌سازی روابط بین نامحرمان دارند. در این مقاله مهمترین مستند نگاه بین غیر همجنسان نامحرم یعنی آیه ۳۰ نور بررسی شده نظرات اندیشمندان و علمای لغت حول کلمه محوری آیه یعنی غض تبیین شده است. از آنجا که تعیین ضوابط و بایدها و نبایدهای حاکم بر ارتباط غیر کلامی نگاه، در نظرات فقها قابل پیگیری است. آراء بزرگان این حوزه تحقیق و مطرح شده است.
کلید واژه‌ها: آیه ۳۰ سوره نور، غض بصر، ارتباطات غیرکلامی، نگاه کردن، نامحرم.
[۱]. عضو هیئت علمی دانشکده رفاه؛ taheripourrefah.ac.ir
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۲۰۵-۲۲۸ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/۲۰۲۴
|
۹- تحلیل انتقادی تفسیرهای علم گرایانه از آیه ۳۳ سوره الرحمن
محمد احمدی
(تاریخ دریافت مقاله: ۳۰/۱۰/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۲۸/۱۱/۱۴۰۲)
چکیده
از علوم تجربی و دست آوردهای نوین بشری به عنوان یکی از ابزارهای وصول به مقصود آیات قرآن یاد شده است. برخی از مفسرین و محققین قرآنی با بهره گیری از دانش و فناوری‌های جدید بشری، آیه ۳۳ سوره الرحمن را ناظر به دست یابی انسان به فضا و از معجزات علمی قرآن به شمار آورده‌اند. این دیدگاه را از دو منظر میتوان مورد مناقشه قرار داد. دقت در معنای مفردات آیه بیانگر آن است که ماده «نفوذ» در لغت به معنای «خروج» است و استعمال آن در صعود به آسمان، کابردی جدید و ناشی از یک غفلت از معنای اصلی این ماده است که تحت تاثیر دست آوردهای بشر در عرصه علوم کیهانی معاصر شکل گرفته است، چرا که در استعمالات قرآن از دو ریشه «عَرَجَ» و «صَعِدَ» برای صعود به آسمان استفاده شده است. از طرفی توجه به سیاق درونی آیه مذکور حاکی از آن است که مراد از آیه، تعجیز و نمایاندن ضعف جنیان و انسان‌ها در برابر قدرت خداوند و عدم خروج آنها از سلطه الهی است. همچنین با تأمل در آیات قبل و بعد از آیه ۳۳ سوره الرحمن و ارتباط آنها یکدیگر، روشن میشود که سیاق این آیات مربوط به احوالات روز قیامت و حساب رسی در آن روز است، و مراد از آیات بیان احاطه و سلطه خداوند بر جنیان و انسان‌ها است.
کلید واژه‌ها: تفسیر علمی، نفوذ در فضا، خروج از آسمان، سیاق تعجیزی
[۱]. دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم، قم، ایران؛ mohammad.ahmadistu.qom.ac.ir
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۲۲۹-۲۵۷ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/۲۰۲۴
|
۱۰- قرآن کریم و فرزندان ادعایی خدا؛ تحلیلی گفتمانی از حاشیه‌رانی یک گفتمان قدیمی
محمدمهدی فرهی
(تاریخ دریافت مقاله: ۳/۱۱/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۲۹/۱۱/۱۴۰۲)
چکیده
زبان، ابزاری کارآمد است که به گونهای شگرف اما پنهان بر مخاطب تأثیر میگذارد. برای آشکارسازی این تأثیرگذاری پنهان، روش تحلیل گفتمان ابزاری قابل توجه است. از اینرو این مطالعه بر آن است تا با استفاده از ابزارهای تحلیل متن و نظریه گفتمان لاکلا و موف، تحلیلی گفتمانی از نقد گفتمان فرزندداریِ خدا در قرآن ارائه و نشان دهد که قرآن برای نقد این گفتمان و تأثیرگذاری بر مخاطب از چه راهکارهای زبانی و چگونه استفاده کرده است. نتیجه اینکه قرآن برای تضعیف گفتمانِ مذکور از راهکارهای زبانی مختلفی استفاده کرده است؛ برخی از ابزارهایی که قرآن برای این منظور از آنها بهره میگیرد عبارتند از نفی، تکرار، انتساب دالهای منفی به دال مورد نقد، انتساب دالهای خاص به فرزندانِ ادعایی، اقناع از طریق استدلال، اقناع از طریق تنظیر و استفهامهای بلاغی. همچنین قرآن با همارز قرار دادن مدعیان فرزندداریِ خدا با دالهای تضعیفگر، هویتی منفی از آنها بازنمایی کرده و از سوی دیگر با استفاده از زنجیره همارزی از خدا هویتی مثبت و در تقابل با فرزندداری به دست داده و اینگونه مخاطبان را از گفتمان فرزندداری دور و به سوی گفتمان قرآن سوق داده است. در مجموع قرآن با راهکارهای خود، گفتمان مذکور را به حاشیه رانده است، چنانکه اعتقادات مسلمانان عصر نزول برخلاف معاصرانشان از انگاره فرزند قرار دادن برای خدا سالم ماند.
کلید واژه‌ها: تحلیل گفتمان، نظریه گفتمان لاکلا و موف، فرزندان ادعایی خدا، عصر نزول، قرآن کریم.
[۱]. دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، تهران، ایران؛ Mohammadfarrahi۲۰۱۱gmail.com
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۲۵۹-۲۷۹ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/۲۰۲۴ |
۱۱- بازخوانی تحلیلی دیدگاه زیدیه درباره دلالت‌های حدیث معرفت امام
صفدر رجب‌زاده، مجتبی مرادی کرمانی، محمدعلی وطن دوست
(تاریخ دریافت مقاله: ۱۶/۱۲/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۲۳/۱۲/۱۴۰۲)
چکیده
یکی از احادیث مورد اتفاق مذاهب کلامی، حدیث «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه» بوده که سفارش خاصی به شناخت امام نموده است؛ به‌گونه‌ای که این شناخت، زمینه‌ساز اعتقاد و ایمان و در نتیجه عمل و تعهد خواهد بود. در این میان عالمان زیدیه همچون عالمان امامیه حدیث معرفت را با عبارات مختلفی در آثار فقهی، کلامی و تفسیری خود منعکس نمودهاند و به معتبر بودن آن اذعان کرده‌اند. در مقاله پیش‌رو، تلاش شده است با روش توصیفی - تحلیلی با مراجعه با متون معتبر و متقن، اعتبار این روایت و احادیث مشابه آن نزد زیدیه بررسی شده و پس از آن به بررسی دیدگاه زیدیان در خصوص دلالت حدیث اقدام شود. تحقیق و تفحص در کتب عالمان زیدیه این نتیجه را به دست می‌دهد که از دیدگاه آنان این روایت نتایج مهمی همچون، ضرورت وجود امام در هر زمان، اصالت امامت، وجوب تبعیت از امام و وجوب معرفت امام را به دنبال دارد و عدم شناخت و تبعیتی از چنین امامی مستلزم، مرگ جاهلی است و عذری از متخلف پذیرفته نمی‌شود.
کلید واژه‌ها: حدیث معرفت، زیدیه، وجوب معرفت امام، اصالت امامت، ضرورت وجود امام.
[۱]. پژوهشگر پژوهشکدۀ بین‌المللی امام رضا%؛ دانش آموخته سطح چهار مدرسۀ علمیۀ عالی نواب، مشهد، ایران (نویسنده مسئول)؛ s.rajabzadeh۱۳۷۰gmail.com
[۳]. استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران؛ ma.vatandoostum.ac.ir
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۲۸۱-۳۰۴ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/۲۰۲۴ |
۱۲- گونه‌شناسی و تحلیل کارکردهای تفسیری سیاق در تفسیر الأساس
و مقایسه آن با اهم تفاسیر ساختارنگر
مینا شمخی، حمید ایماندار، جواد شکور
(تاریخ دریافت مقاله: ۷/۱۲/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۲۳/۱۲/۱۴۰۲)
چکیده
فهم آیات به وسیله سیاق موضوعی مهم در میان مفسران ساختارنگر است. تفسیر ألأساس سعید حوی به جهت اهمیتش در میان این رویکرد باعث شده تا تعداد دفعات به کارگیری سیاق و گونههای آن إحصا گردد و دقت مفسر در برداشت‌هایش نیز مورد سنجش قرار گیرد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای انجام شده است. حوی از سیاق در ۳۵۷ مورد و ۱۲ کارکرد بهره برده است. رد و پذیرش آراء، کشف ارتباط قصص با غرض و مفاهیم سوره از دهم کارکردهای تفسیری در تفسیر ألأساس هستند. نقل آراء اهم مفسران ساختارنگر در کنار آراء حوی گویای این مطلب است که این مفسران در عین داشتن وحدت رویکرد دارای اختلاف رای میباشند. از عوامل موثر در تعدد فهمها میتوان به عدم توجه کافی به ساختاریابی سوره و انواع سیاق، رجحان دادن مبانی فکری و عقاید مفسر و دیگر اندیشمندان بر سیاق و توجه بسیار حوی به اثبات ارتباط میان محور منتخب هر سوره با آیات آن سوره، اشاره کرد. برخی از موارد مذکور، میان مجموعه تفاسیر ساختارنگر مشترک و برخی نیز خاص تفسیر ألأساس است.
کلید واژه‌ها: سیاق، تفسیر، تفاسیر ساختارنگر، تفسیر ألأساس، سعید حوی.
[۱]. دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران؛ m.shamkhiscu.ac.ir
[۳]. دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران (نویسنده مسئول)؛ j.shakoryahoo.com
* این مقاله مستخرج از رساله دکتری دانشجو است.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پژوهشنامۀ قرآن و حدیث
شمارۀ ۳۳، پاییز و زمستان ۱۴۰۲
صص ۳۰۵-۳۳۶ (مقاله پژوهشی) |
|
Pazhouhesh Name-ye Quran Va Hadith
No. ۳۳, Autumn & Winter ۲۰۲۳/۲۰۲۴
|
۱۳- مفهوم‌شناسی دهر در آموزه‌های دینی با رویکرد بر تبیین عرصه‌ها
سیدمجتبی جلالی
(تاریخ دریافت مقاله: ۲۴/۱۰/۱۴۰۲ـ تاریخ پذیرش مقاله: ۱۳/۱۱/۱۴۰۲)
چکیده
از واژگان به کار برده شده در آیات قرآن واژه «دهر» است که تنها دو بار در قرآن کریم و در آیات ۲۴ جاثیه و ۱ انسان بدان اشاره شده است. مسأله اصلی مقاله مفهوم‌شناسی دهر در آموزه‌های دینی و با هدف بررسی ابعاد آن است که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. یافتههای پژوهش در سه محور؛ مفهوم شناسی، عرصه‌ها با محوریت قرآن، روایات و سایر آموزه‌های دینی است. نتایج پژوهش بیانگر آنست که این واژه به معنی زمان و عامل تعیین‌کننده سرنوشت است که درعرصه‌های متعدد چون؛ تفسیر (اخلاق، روایات)، کلام، فقه، فلسفه، عرفان، شعر و فرهنگ (جاهلیت و اسلام)، منطق و علوم تجربی دارای کاربرد است. دهر حقیقتی ثابت و امری بینارشته‌ای و بازه‌ای از درنگ است که در قرآن با مضامین مختلف از آن یاد شده و ذیل قدرت خداوند، مخلوق او و امری حادث است که به دلیل آنکه امری سیال و در گستره‌ای تداوم دار قرار داشته، عمدتاً ناظر به خود پدیده و از جهت مصداق در بستر زمان قرار دارد. همچنین در حوزه معرفت‌شناسی دهر با آثار و فواید بیشمار روبرو هستیم، که از جمله آنها و بر اساس آموزه‌های دینی؛ استفاده صحیح از آن توأم با وعده بهره‌مندی و بهره‌گیری و عدم استفاده صحیح همراه با وعید است، ضمن آنکه استفاده متناسب از آن منجر به ایجاد روحیه نظم‌پذیری و مدیریت کنترل زمان خواهد شد.
کلید واژه‌ها: دهر، مفهوم شناسی، آموزه‌های دینی، عرصه‌ها.
. استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران؛ s.m.jalalisku.ac.ir
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
