در سنت ترجمه قرآن کریم، هر مترجم در برگردان بسمله از یک عبارت ثابت و کلیشهای استفاده کرده است. از سوی دیگر مفسران شیعه و اهل سنت در اکثر قریب به اتفاق تفاسیر، تنها در بسمله سوره حمد به شرح و تبیین این آیه مبادرت ورزیده، نیازی ندیدهاند ذیل بسمله دیگر سور چیزی ذکر کنند. در این میان از بین تفاسیر سنتی، لطائف الاشارات قشیری و کشف الاسرار میبدی استثناء هستند که ذیل هر بسمله، توضیحات منحصر به فردی ذکر کردهاند که با دیگر سور متفاوت است. افزون بر این، در نوبت اول کشف الاسرار که به ترجمه اختصاص دارد، چهار نوع برگردان مختلف آمده که بیهمتاست. این نوشتار که به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، به دنبال پاسخ به چرایی عملکرد ناهمگون رشیدالدین میبدی در ترجمه و تفسیر است؛ پس از تحلیل 113 ترجمه و 112 تفسیر آیه تسمیت در کشف الاسرار، این نتیجه به دست آمد که گرچه برخی ترجمه و تفسیرها با درونمایه سور در ارتباط است اما در اکثر موارد، با نوعی ذوق وجدانی مبتنی بر ادراکات درونی و اشراقی مواجهیم. در هر حال رفتار رشیدالدین میبدی نشانگر آن است که او هر بسمله را مخصوص به همان سوره میدانسته است؛ دیدگاهی که به شیعه امامیه بسیار نزدیک است.
Rajabi Pour Meybodi E, MirHoseini Y, Sahrayi Ardakani K. Analysis on the Translation and Interpretation of Basmalah in Kashf al-Asrār. 3 2023; 16 (31) :5-28 URL: http://pnmag.ir/article-1-1591-fa.html
رجبی پور میبدی انسیه، میرحسینی یحیی، صحرائی اردکانی کمال. تحلیلی بر ترجمه و تفسیر بسمله در کشف الأسرار میبدی. پژوهشنامه قرآن و حدیث. 1401; 16 (31) :5-28