|
تأویلهای نامتعارف از آیات در متون نثر صوفیه
|
محمدرضا عابدی جیقه   |
|
|
|
چکیده: (3 مشاهده) |
| تأویل و استناد نامتعارف هر گونه مواجهه غیرمألوف با آیات قرآن است که با عرف مفسران همخوانی نداشته باشد. قائل شدن به کارکرد کشف و اشاره در تأویلات صوفیانه به عنوان مبنای تأویل از سویی به تکثر تعداد تأویلات صوفیانه میانجامد و از دیگر سو، تأویلکننده را از تشویش هر گونه نقد دیگران میرهاند. بر این پایه، استنادات صوفیه به قرآن و تأویلات آنها از آیات در غالب موارد از ضابطه مشخصی تبعیت نمیکند و در پارهای از موارد به شیوههای شاذّ و نامتعارف میانجامد. این مقاله در پیِ شناسایی، دستهبندی و تحلیل انتقادی شیوههای نادر و نامتعارف تفسیر در امهات متون نثر صوفیه است. نتیجه نشان میدهد که شیوههای مواجهۀ نامتعارف صوفیه با آیات عبارت است از: الف) برخوردهای نامتعارف با قرآن: نظیرِ اتخاذ رویکرد شطحی در تفسیر که محملی برای ادعای رسیدن به فنا فیالله، جسارت صوفیانه در برابر ذات باریتعالی یا پیامبران، ترک ادب شرعی، و ادعای ارتباط ویژه با عالم غیب است؛ و یا تأثیر آیه بر نفوس که هر چند فینفسه مستبعد نیست اما در عین حال غالباً اغراقآمیز، بلکه غلوآمیز است؛ همچنین پدید آمدن حالوهوای عرفانی با طرح آیه که گاه چنان موثر است که شخصیت داستان از خود بیخود می‌شود و بالأخره تحقق عملی آیه در زندگی که معمولا با مستجابالدعوه بودن شخصیت صوفی و وقوع مکاشفه و نیل به یک حال متعالی عرفانی توأم است. ب) تأویلهای دور از ذهن چنانکه صوفیه گاه در تفسیر بخشی از یک آیه با تغییر مصداق معنا، تفسیر مورد نظر خود را از آیه استخراج میکنند، و یا تعددّ و تکثّر اعجابآور تفاسیر از یک آیه که بر رویّه ابهامآفرینی و مبالغهگویی صوفیه استوار است. ج) استنادهای نامتعارف؛ مانندِ استناد به آیه در عالم رؤیا، و استناد به آیه از طرف هاتف غیبی و یا ادعای ارتباط با عوالم ملکوت و اخبار از مغیبات در حین استناد به آیه. |
|
| واژه‌های کلیدی: صوفیه، تفسیر نامتعارف، شطحی، تحقق عملی، تغییر مصداق. |
|
|
متن کامل [PDF 455 kb]
(1 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1404/6/22 | پذیرش: 1404/6/20 | انتشار: 1404/6/20
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
