مفهوم «سماع موتی» یا شنیدن مردگان، یکی از موضوعات چالشبرانگیز در کلام و تفسیر اسلامی است که به توانایی ارواح اموات برای شنیدن سخنان زندگان اشاره دارد. این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی دیدگاه وهابیت ونقشبندیه در تفسیر آیات قرآنی دال بر سماع موتی، به تحلیل رویکردهای این دو جریان در فهم آیات مورد بحث میپردازد. روش تحقیق تطبیقی است و از تحلیل متنی و مطالعه اسنادی متون تفسیری و کلامی وهابی و صوفی برخوردار می باشد. یافتهها نشان میدهد که نقشبندیه با تأکید بر حیات برزخی و تفسیر عرفانی آیات، مانند آیه ۸۰ سوره نمل و آیه ۲۲ سوره فاطر، امکان شنیدن مردگان را تأیید میکنند و این باور را با اعمالی نظیر توسل به اولیاء و زیارت قبور همراستا میدانند. در مقابل، وهابیت با رویکردی ظاهری و با استناد به همان آیات، سماع موتی را به معنای عام رد کرده و آن را تنها در موارد محدود و منصوص میپذیرند. نتایج این پژوهش میتواند به فهم بهتر اختلافات الهیاتی میان این دو جریان و تقویت گفتوگوی بینمذهبی کمک کند.این پژوهش با پر کردن خلأ مطالعاتی در بررسی تطبیقی این دو جریان، زمینه جهت بررسی آرای نقشبندیه به عنوان یک اهل سنت درتقابل با وهابیت فراهم می کند.
Khoshnoudi Motlagh S, Farmanian M, Mirdamadi S M. An Analytical-Comparative Study of Wahhabism and Naqshbandiyya Perspectives on the Interpretation of Quranic Verses Indicating the Sama‘ al-Mawtá (Hearing of the Dead). 3 2025; 18 (36) :165-188 URL: http://pnmag.ir/article-1-2155-fa.html
خشنودی مطلق سلیمان، فرمانیان مهدی، میردامادی سیدمجید. بررسی تحلیلی ـ تطبیقی دیدگاه وهابیت و نقشبندیه در تفسیر آیات دال بر سماع موتی. پژوهشنامه قرآن و حدیث. 1404; 18 (36) :165-188