یکی از بنیادیترین نظریههای بلاغت، نظریه نظم عبدالقاهر جرجانی است. این نظریه مولود تفکر در اعجاز قرآن کریم بوده که چارچوب آن به دست عبدالقاهر جرجانی کامل، و تبدیل به علمی شد که از مهمترین علوم در کشف اسرار اعجاز قرآنی محسوب میشود، عبدالقاهر معتقد است علم بلاغت علم واحدی است که مباحث آن شاخه شاخه میشود لذا در دلائل الاعجاز علم معانی را «نظم» نامید، این نظریه در برگیرنده مباحث بلاغت، نحو، و نقد میباشد وی به یک اثر به عنوان یک کل مینگرد که تا زمانی که اجزای کلام در کنار هم قرار نگرفته باشند نمیتوان برای آن ارزشی قایل شد. عبدالقاهر توانست با نظریه اش معیار ،وپایهای را بنا نهد که ناقدان بتوانند به واسطه آن زیبایی یک اثر را ارزیابی کنند، که بر این اساس سوره مبارکه «مریم»(ع) با روش توصیفی و تحلیلی مورد واکاوی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان از ساختار منظم نحوی و بلاغی سوره مبارکه با استفاده از تکنیک تکرار، حذف، تقدیم و تاخیر، داشته، و تمامی واژگان در این سوره در جایگاه مناسب خود و بر اساس فضای کلی سوره دقیق به کار رفته است.
Yarmohammadi I, Sajjadi S A, Anari Bozchelui E, Shahbazi M. Abd al-Qaher Jurjani's Theory of Nazm (Construction) and its Exploration in the Holy Surah al-Maryam (a.s.). 3 2020; 13 (25) :347-366 URL: http://pnmag.ir/article-1-960-fa.html
یارمحمدی اسماعیل، سجادی سیدابوالفضل، اناری بزچلوئی ابراهیم، شهبازی محمود. نظریه «نظم» عبدالقاهر جرجانی و واکاوی آن در سوره مبارکه «مریم» (ع). پژوهشنامه قرآن و حدیث. 1398; 13 (25) :347-366